Deze keer geen thuiswedstrijd bij één van de drie initiatiefnemers van het Cradle to Cradle café, maar een café met als thema ‘zorg’, georganiseerd in het beroemde Gelredome stadion te Arnhem. Waar we na een vriendelijk ontvangst konden luisteren naar twee bevlogen presentaties en naar wens een rondleiding kregen.
De gedachte achter Cradle to Cradle is meer dan, recycling en upcycling of het inzetten van duurzame energie. Het is een bewustzijn, een houding en een gedachtegoed dat bepaald wordt door sociale, ecologische en economische aspecten. Al deze aspecten samen bepalen de mogelijkheden. Denk bij sociale aspecten bijvoorbeeld aan de invloed van het gebouw op de gezondheid van de mensen of de functie voor de gebruikers. Bij ecologische aspecten aan installaties die het energiegebruik zo laag mogelijk houden, of aan het toepassen van duurzame materialen. Maar helaas: hoe sociaal of ecologisch het ontwerp voor een gebouw ook is, wanneer het niet betaalbaar is of geen extra opbrengst biedt (meerwaarde) zal het niet uitgevoerd worden. Dat is nu nog dagelijkse praktijk, maar we zien positieve verschuivingen. Dat blijkt. Want ook vandaag vertellen Fiona de Vos en Fransesco Messori over de mogelijkheden van Cradle to Cradle en de kennis die er binnen het thema ‘zorg’ over dit onderwerp is.
Bewust bouwen
De missie van Omgevingspsychologe Fiona de Vos is verhoging van duurzaamheid door bewuster te bouwen in de zorg. “Dit begint,” zegt ze stellig, “al in de ontwerpfase.” “Want circa 20% van de bouwkosten gaan op aan faalkosten. De zogenaamde ‘misfits’.” Fiona heeft geleerd vanuit de mens naar een ontwerp/gebouw te kijken. Want, zo geeft ze aan, de ontwerpkeuze heeft een enorme impact op uiteindelijk de patiënt. Men zou zich dit in de ontwerpfase al moeten realiseren. Met zeer veel illustraties van hoe het wel en niet kan, toont Fiona aan dat patiënten in instellingen veelvuldig stress kunnen ervaren in hun omgeving. Terwijl juist deze omgeving veilig en geborgen zou moeten zijn. Een patiënt heeft juist behoefte aan een Healing Environment. Een ruimte waarbij gedacht is aan het belang van daglicht, het belang van groen en de juiste kleuren die vanuit de wetenschap eventuele stressfactoren kunnen verminderen. Een interessant ‘weetje’ is bijvoorbeeld dat slechts vier minuten contact met de natuur leidt tot een duidelijke vermindering van stress. Stressreductie stimuleert het zelfherstellend vermogen van het lichaam en versnelt zodoende het genezingsproces. In de VS, waar de term vandaan komt, zijn zogenoemde Healing Environments al jarenlang een algemeen begrip.
Wat vooral opvalt, is dat er in Nederland te weinig gedacht wordt aan het hele plaatje rondom de patiënt. Want wanneer je een patiënt centraal zet, dan hoort daar de familie van de patiënt bij. En ook de medische staf, die onder goede omstandigheden hun werk moeten kunnen doen. Er is bewezen dat wanneer de omgeving is afgestemd op patiënt, familie én medische staf, de zogenaamde Family Care, de patiënt sneller geneest én de medische staf prettiger werkt.
Fiona gaat zelfs nog een stapje verder en bespreekt de wachtkamers binnen zorginstellingen. Met foto’s toont ze aan dat deze kamers in Nederland niet altijd goed worden ingericht. Althans er wordt niet over nagedacht. Vaak staan de stoelen in rijtjes naast elkaar en voelen mensen zich erg oncomfortabel. Terwijl zulke ruimtes met een kleine verandering wel aangenaam kunnen aanvoelen. Tips die Fiona hierbij geeft zijn:
- maak ze uniek
- kleur kan de beleving van de duur van het wachten bepalen. Houd hier rekening mee
- geef mensen een keuze. Zitten, spelen, of bijvoorbeeld staan
- zorg voor zichtlijnen – oogcontact met baliemedewerksters
- denk aan geuren.
Daarbij sluit ze af met de opmerking dat de openheid/eerlijkheid van patiënten significant groter is in een warme intiem ingerichte kamer. Dat zijn feiten waar we niet omheen kunnen. Ofwel, get it right the first time!
Beyond the healing environment
De tweede spreker van vandaag is een oude bekende, te weten: design director en partner, Francesco Messori van DDock. In zijn introductie geeft hij aan dat een ziekenhuis vaak een confronterende plek is die wordt gekarakteriseerd door het lijden van de patiënt. De opkomst van het Healing Environment principe heeft bijgedragen aan meer humanere en stimulerende gezondheidszorginstellingen, met design als bepalend element van deze filosofie. Maar wat brengt de toekomst ons op het gebied van zorg en ontwerp? Daar gaat hij in deze presentatie verder op in.
Hij start met dezelfde quote, waar Fiona haar betoog mee afsloot, van wereldberoemd architect Derk Parker. Deze quote ‘says it all’. De meest succesvolle gebouwen, zijn de gebouwen waarbij de opdrachtgever een heldere visie had en betrokken was van begin tot het einde. Dit geldt zeker ook voor ziekenhuizen en zorginstellingen geeft Francesco aan. Kennis alleen is niet genoeg. Design helps healing.
Bewuster bouwen dient aandacht te krijgen. Dat verbetert niet alleen de prestaties van de gebouwen, maar ook die van de mensen. Dit blijkt uit diverse internationale onderzoeken en rapporten. Want dat behalve de techniek, ook de omgeving een grote rol speelt in het genezingsproces van patiënten, staat buiten kijf. De term ‘healing environment’ is daarom niet voor niets ontstaan. Het gaat hierbij om een omgeving waar door middel van licht, geluid, geur, vorm en klimaat, de patiënt zo min mogelijk stress ervaart. Binnen Europa is dit ontwikkelde principe nog steeds uniek. Vroeger was een zorginstelling een plek waar je naartoe moest, niet waar je naar toe wilde. Nu is dat iets anders. We richten ons steeds meer op wellbeing en wellness. Dat is een verschuiving de goede kant op. Ook geeft hij aan dat we in Nederland te maken hebben met cultuurverschillen en daardoor andere belevingen. Het is dus belangrijk om hier in de inrichting over na te denken. Hij geeft hierbij, net als Fiona, de wachtruimte als voorbeeld. Wachten op zich is voor velen al stressvol en zeker als dit in een intieme ruimte moet, waarbij er niet is nagedacht over de indeling en de inrichting. Dat kan anders. Creëer bijvoorbeeld een eiland met kleuren, dit zorgt in veel gevallen voor een veilig gevoel. Ook noemt hij ‘the power of metaphors’, waarmee hij bedoelt dat je zaken ook anders kunt benoemen. Last but not least, geeft hij in deze presentatie ook aan dat deze principes ook gelden op de normale werkvloer, waar mensen pas echt kunnen functioneren als er wordt nagedacht over de omgeving. Oftewel, de healing offices, zoals hij dit verwoordt.
Een prettige werkomgeving voor medewerkers en een goede relatie met de naasten zijn factoren die bijdragen aan een spoedig herstel van de patiënt. De synergie tussen de sociale, culturele, functionele, fysieke en emotionele beleving in de Healing Environment wordt uiteindelijk beleefd door de betrokkenen. Wie dit zijn, hoe zij zich in de ‘environment’ bewegen en wat hun eisen/wensen ervoor zijn, geeft Francesco aan, is belangrijk voor het samenstellen van de uiteindelijke Healing Environment: het interieur van een zorginstelling.
Presentaties
